به نام خدا
|
||
|
|
||
| سیاوش آریا : | ||
|
پیروزآباد با گستردگی ٣٥٥٩ کیلومترمربع، درجنوب باختری استان پارس جای گرفته است. این شهر مرکز شهرستان، بامیانگین بلنداي(ارتفاع) ١٦٠٠ متر از سطح دریا، در ٩٥ کیلومتری جنوب خاوري(:شرقی) شیراز جاي دارد. جمعیت شهرستان پیروزآباد سد وچهل هزار تن است و بافت جمعیت آن از سه لايه‌ي شهری، روستایی، عشایری تشکیل شده است. شهرستان پیروزآباد از شمال به شهرستان‌های شیراز و کوار، از خاور به شهرستان جهرم، ازجنوب خاوري و جنوب، به شهرستان قیر و کارزین و از باختر(:غرب) به شهرستان‌های فراشبند و کازرون می‌رسد. سوغات و صنایع‌دستی
پیروزآباد با فرهنگ و آیین سنتی دیرینه، دارای تحفه‌ها و ره‌آوردهای فراوانی است که گردشگران و مهمانان بسیاری ازآن‌ها استقبال می‌کنند. در زیر نمونه‌هایی از آن‌ها آورده میشود: پوشش محلی، گلیم، جاجیم، فرش، چنته، شیشه درمه، دوره چین، جل اسپ، اویی بافی، آروسک(عروسک) محلی وخوراکی‌ها: حلوای کنجد ارده، میده(مسقطی) ترشی بنه، ترشی بادمجان، لیمو ترش، گلاب میمند و نمونه‌های دیگر خورا ک‌های سنتی ازمهم‌ترین خوراک‌های سنتی پیروزآباد می‌توان آش دوغ، آش الوک(بادام کوهی)، آش بنه(پسته کوهی، دمپخت، بابونه پلو، سوزه پلو، حلیم بادمجان، شیربرنج، بولاما، باسما، دارتی، قورمه، کشک و قره قورت، برشلیگ و...نام برد. بناهای تاریخی
بازمانده های(آثار) تاریخی پیروزآباد اهمیت وارزش بسیاری دارد.خوره اردشیر پایتخت ییلاقی ویادگار شهریاری ساسانی ونشانه یی از شکوه وهنردوستی این دودمان ایرانی ست.کاخ ها،دژها(قلعه ها) سنگ نبشته ها(کتیبه) وپل های آن ،یادگاراین مرزوبوم ازدوران باستان است.  بناهای مهم باستانی
مهم‌ترین بنای آن کاخ اردشیر بابکان سردودمان ساسانیان است که در ١٠کیلومتری شهر پیروزآباد امروزی است. شهرگُور که از آن با نام‌های اردشیرخوره، اردشیر، شهرگُور و شهرجور نام برده شده است. اين شهر دایره‌ای شکل بوده(مدور) و ازآن با نام نخستین شهر دایره‌اي شکل ساسانی یاد میشود. پل مهرنرسه، که ویرانه‌های پلی بسیارکهن و ديرين است. اين پل به دستور مهرنرسه(نخست‌وزیر با نفوذ ٣ پادشاه ساسانی)، ساخته شده است که تنها راه ارتباطی و گذر از رودخانه «برازه» درتنگه تنگاب به کاخ اردشیر است. جاده نامور(معروف) «سیراف» ازآن می‌گذشته است. سنگ‌نگاره تاج‌گذاری اردشیر بابکان که در ٥ کیلومتری شهر پیروزآباد و بر سنگ سخت(صخره) سمت راست رودخانه تنگاب کنده‌کاری شده است و یکی ازمهم‌ترین سنگ‌نگاره‌ها و اسناد ساسانی به شمارمی‌آید. سنگ‌نگاره نبرد اردشیر با اردوان پنجم(واپسین پادشاه اشکانی) که به صحنه پیکار نقش رستم نامور(معروف) است. نخستین و کهن‌ترین سنگ‌نگاره غیردينی ساسانیان است و در ٣ کیلومتری جاده پیروزآباد-شیراز، برفراز صخره‌ای و در دامان کوه، سمت راست رودخانه‌ي تنگاب کنده‌کاری شده است. هم‌چنین این سنگ‌نگاره، بزرگ‌ترین بازمانده دوره‌ي ساسانیان است که ٣ بخش پیکار در آن دیده میشود و بسيار آسیب دیده و نیازمند توجه و رسیدگی است.  نماي دژ دختر از پايين كوه
 گنبد دایره ای شکل سقف.نخستین گنبد دایره ای ایران
گنبد با بهره‌گيري از گوشواره(سکُنج های مخروطی) که از هرکنج بالا آورده میشود تا دایره‌ای تشکیل شود و از آن پس خود دایره به تدریج بسته میشود، روی اتاق چهارگوش جاي می‌گرفت.
دیوارهای خارجی را به کمک پشت‌بندهای پلکانی یا ستون‌های توکار یا سنگ‌دار تقویت کرده و درگاه‌ها را با بهره‌گيري از قالب ساده گچی که طرح آن از درگاه‌های باستانی هخامنشی در پارسه(تخت جمشید) گرفته بالا آورده‌اند. اردشیر بابکان نخست از کاخ این دژ به عنوان کاخ شاهی استفاده می‌کرده اما پس از پیروزی بر اردوان پنجم کاخ اردشیر درکنار چشمه‌ي نامور به «قمپ» آتشکده‌اي بنا می‌کند که کاخی بزرگ‌تر و باشکوه‌تر از این کاخ است. دژدختر(قلعه دختر)
این دژ، آميخته‌ي یک کاخ شکوه‌مند شهریاری و استحکامات دفاعی است. طرح کاخ اصلی روی این دژنشان می‌دهد که اقامت‌گاهی برای نگه‌بانان و میهمانان بوده و دارای اتاق های پذیرایی و تالار تخت و جایگاه سکونت پادشاهی بوده که می‌توان این امر را ناشی از زندگی روزهای نخست اردشیر همراه با جنگ دانست. دژدختر در آستانه‌ي دره تنگاب و در نقطه‌ای که شیب زمین‌شناسی در آن یک دروازه طبیعی پديد آورده جاي دارد که قرارگرفتن کاخ برفراز دشت امکان ديدباني بر راه کف دره که به پیروزآباد مي‌رسد فراهم آورده است.کاخ و دژ بخشی ازاستحکامات بزرگی(وسیع) بوده که روی ارتفاعات مشرف به دشت بنا شده است. گرداگرد گنبد راه‌هايي ديده مي‌شود که غلام‌گرد نامیده می‌شده. از راه پله‌های گرد و دایره‌ای شکل سنگی به یک دیگر متصل می‌شده‌اند. آن‌چه از آرایش هندسی بنا برمی‌آید نشان می‌دهد که در زمان ساخت دژدختر دانش ستاره‌شناسی در تعریف هندسه بنا کاربرد داشته است. بخش های مهم کاخ
ایوان-گنبدخانه-دیوار دفاعی بوده که نمایان‌گر زبردستی ویژه(خاص) مهرازان(معماران) در شیوه‌ي ساخت به شمار مي‌رود و سلسله مراتب و سازوارگي(تناسب) فضاها و عناصر سازنده مهرازی(معماری) به بنا شکوه(عظمت) و نمود یک کاخ دژ(قلعه) را بخشیده است. بلنداي(ارتفاع) کمربند دفاعی ٦ تا ٧ متر است. کنگره‌های دفاعی کاخ به دستياري پله‌هایی به دالان‌های نگهبانی مي‌رسيده و به فضاهای اسلحه‌خانه و سربازخانه راه داشته است. ساختمان دایره‌ای شکل(مدور) که جایگاه(محل) تخت یا بارگاه بوده به شکل برجی با شکوه بر فراز تپه قد برافراشته است. زیربنای دژ ٢٣٠٠متر است. تالاری به گستره‌ي ١٤ مترمربع و ١٨ متر بلندي دارد. این دژ،کاخ دست‌نيافتني است که نشانه‌ي پیدایش شهریاری ساسانی و فروپاشی دولت اشکانی است. این دژ از ٣ سوي شمال، باختر و جنوب با صخره کوهستانی با بلنداي رخنه‌‌ناپذیر فراگرفته شده و بر هر صخره، بارویی بلند و برج‌های دیده‌بانی ساخته شده است. در سوي خاور،با فاصله‌ي بیش از یک کیلومتر از دژ، دیوارسنگی استواری کشیده شده تا سدي در برابر ورود باشد.  پل ارتباطي كه با عبور از آن به بازديد دژدختر مي‌توان رفت تنها راه ورود به این دژ، از جنوب آن، پلکانی بوده که افزون بر بافت صخره‌ای سخت گذر، به وسیله نگه‌بانان ویژه پاس‌داری می‌شده است. درون دژ به ٣ اشکوب(طبقه) بخش‌بندي شده که با برجی پلکانی با یکدیگر پيوند دارند. اشکوب نخست، اتاق نگه‌بانان با برج‌های مشرف به سوي‌هاي(جهات) گوناگون با روزنه‌های خاص و دارای قابلیت تیراندازی، یک آب‌انبار(البته برخی کاربری آب انبار را رد می‌کنند) و ٢ حلقه چاه پنهان درکف حیاط وجود داشته که تا کف رودخانه تنگاب نزدیک ٢٠٠ متر ژرفا دارد می‌رسد و این در گونه‌ي خود ازشگفتی‌های دژ و باستان به‌شمار مي‌رود.
حیاطی با تالاربزرگ،اشکوب دوم را تشکیل می‌دهد که بخشی جایگاه(محل) استراحت نگه‌بانان و پاس‌داران(محافظان) و بخشی ویژه‌ي مهمانان بوده است. بنای شاهی تا ایوان و تالارگنبد دار در بخش(سطح) سوم جاي گرفته است. تالار اصلی با اتاق‌های جانبی، به‌گونه‌ی دژی بزرگ(عظیم) ودایره‌ای شکل(مدور) بر فراز بلندترین نقطه رشته کوه و درون دیوار دفاعی دژ جاي گرفته است. این بنا، نخستین بنای گنبددار ایرانی است که با شيوه‌ي فنی و مهرازی(معماری) ویژه ساخته شده و همانند کاخ اردشیر از سنگ لاشه و ملات گچ برای ساخت آن بهره برده شده است. از آن جا که این کاخ دژ،گنجایش یک لشگر سرباز داشت، پس از باستان هم بهره برده مي‌شده است. تاق‌های چهارگوش یا تاق‌ضربی در سه سوی (طرف) حیاط جاي دارد. سوی چهارم به تراس بالایی که روی ساختمان اصلی کاخ واقع شده بود، مي‌رسد. همه‌ي کاخ را یک ایوان بزرگ دارای تاق ضربی و ٢ ایوان کوچک‌تر در دوسو تشکیل می‌داد. در دوسوي این اتاق گنبددار، اتاق‌های اضافی جاي گرفته است و همه‌ي آن‌ها در درون یک دیوارخارجی دایره‌ای شکل جای داشت. راه دسترسی به شهر پیروزآباد
برای رفتن به بناهای تاریخی پیروزآباد که نخستین بناي آن دژدختر است باید ازجنوب خاوري(:شرقی) شیراز و از میدان گل سرخ(جایی که فرودگاه شیراز در آن‌جاست) گذرکرد، درجاده پل فسا ادامه‌‌ي مسیر داد و از شهر کوار گذشت. پس از گذر از دو تونل بر فرازکوه، بازمانده‌های دژی استوار و بزرگ نمایان میشود. بازمانده‌های تاریخی کشور را پاس بداریم
ازنوشتن هرگونه یادگاری، ويراني، نشستن بر روی سنگ‌های برجای مانده ازآثار، ریختن مایعات یا نوشیدنی،لمس اشیاء و قطعات موزه‌ای وسنگ‌نماها و حتا ازکشیدن سیگار و آتش روشن کردن خودداری كنيم و بدين‌گونه پاس‌دار و نگهبان بازمانده‌های نیاکانی خود باشیم.   بخش بالایی تالارنگه بانی وحیاط آن که بخش دوم دژ است وجایگاهی برای آسایش نگاه بانان و پاس داران واحتمالن برای میهمانان استفاده می شده
 تاقچه‌هاي بخش شاه نشين كه جنبه‌ي زيبايي داشتند  عکس از سیاوش آریا است. |
نظرات شما عزیزان:
ارسال توسط سورنا
آخرین مطالب
تبادل لینک هوشمند 